Diyaliz hastalığı, böbrek yetmezliği olan insanlarda, vücutta birikmiş olan fazla sıvı ve atık maddelerin yarı geçirgen bir zar aracılığıyla temizlenmesi işlemine denilmektedir. İnsanlarda iki adet böbrek bulunmakta olup bu böbrekler, arkada bel omurlarının yanında her iki taraftadır. Yaklaşık olarak ağırlığı 150gr, boyu yaklaşık 12,eni 6, kalınlığı 3 cm Böbreğin temel görevi idrar oluşturmaktadır. Kalp tarafından pompalanan kanı alan böbrek kanı glomerüllerden geçirir ve idrar oluşturur. Böbrek idrar üretimi nedeniyle; tüketilen gıdaların sindirilmesi esnasında ortaya çıkan zehirli maddelerin ve ekstra suyun uzaklaştırmasını sağlar. Ayrıca böbrekler renin hormonunun etkisiyle kan basıncının kontrolünde, eritropoetin hormonunun katkısıyla kan hücrelerinin oluşmasında ve kalsiyum fosfor dengesini ayarlayarak kemik metabolizmasında etkilidir. Büyük oranda böbrek fonksiyonlarının faaliyetlerinin çalışmasının azaldığı hastalara diyaliz tedavisi başlatılmalıdır. İki tür diyaliz tedavisi bulunmaktadır.
Periton Diyalizi: Esas itibariyle, hastaya verilen sıvının karın boşluğuna geçerek buradaki atık maddeler ile karışması ve bu atık maddelerin tahliye edilmesi işlemidir.
Hemodiyaliz:Hasta kanının özel makineler yardımıyla damardan alınıp temizlendikten sonra tekrar hastaya enjekte edilmesi işlemidir. Vakanın risk durumuna göre 1-3 kez yapılmalıdır.
Kimler Diyaliz Tedavisine İhtiyaç Duyar
- Böbrek yetmezliğine bağlı tedavisi önlenemeyen kusma ile Böbrek faaliyetlerinin % 80-90'nı yitirmiş hastalarda -
- Tedavi edilemeyen sıvı artışı
- Böbrek yetmezliği nedeniyle meydana gelen kanama eğilimi,
Hemodiyaliz öncesinde bir hazırlık aşaması geçilmektedir. Hastadan alınacak kanın makineye verilmesinden önce normalden büyük bir damar yolu açmak icap eder. Bu gereklilik doğrultusunda hastanın atardamarı ve toplardamarı cerrahi yöntemle bir araya getirilir. Ancak durumun aciliyetine binaen diyaliz uygulanacaksa damar içi kateterizasyon uygulanır
Diyaliz Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek yetmezliği şikayetleri genellikle böbrek faaliyetlerinin yitirilmesi ile yani % 80-90'nı kaybettiğinde ortaya çıkar.
İdrar Miktarı, Sıklığı Miktarı ve Görünümü:
Vücutta şişlik Ödemin varlığı böbrek hastalığını işareti olabilir.
Ödem başlangıçta göz çevresinde başlar. Yüzde, uyluk bölgesi, karın bölgesi ve bacaklarda gözlenebilir.
Ağrı :Karın ağrısı, kasık ağrısı ve böğür ağrısının başlaması idrar yolu iltihabına veya böbrek taşına işaret edebilir.
Diğer: nefes darlığı, kusma, kaşıntı, halsizlik, bulantı, kilo kaybı,
Diyaliz Hastalığında Tanı
İdrar testi: Protein, Kan ve şeker tespit edilebilir.
İdrar kültürü: Bu tanı ile İdrar yolu iltihabının var olup olmadığı tespiti yapılır.
Protein kaybı 24 saatlik idrarda tespit edilebilir.
Kan testleri: Sodyum, üre, potasyum, kreatinin, kalsiyum fosfor oranları hastalığın tespiti bakımından önemlidir.
USG (Ultrasaund): Böbrekler, idrar torbası, idrar yolları görüntülenebilir.
IVP(intra-venöz pyelografi): Böbrek ve idrar yollarının görüntülemesi için damardan boyalı ilaç verilir.
Böbrek Biyopsisi: Esas itibariyle böbrekten parça alınarak incelenmeye dayalıdır.
Diyaliz hastalığında Tedavi Yöntemleri
Diyaliz hastalığında kansızlık tedavisi yöntemi: Kan yapımını sağlayan eritropoetin denilen hormonun yetersizliği nedeniyle böbrek yetmezliği kansızlığı ortaya çıkar. Bu hormonlar hastalara cilt altına enjekte edilir.
Diyaliz hastalığında demir tedavisi yöntemi: Kan kaybı ve kırmızı kan hücrelerin çoğalması ile besinlerle gerekli demirin alınmaması sonucunda diyaliz hastalarında demir yetersizliği oluşur. Bu tür hastalarda demir takviyesi ağızdan veya damar yoluyla uygulanır.
Diyaliz hastalığında kemik hastalığı tedavisi: Kanda fosfor düzeyinin artmasını önlenmek amacıyla kalsiyum tuzları kullanılır. Kalsiyum düzeyinin artırılması D vitamini takviyesi sayesinde sağlanır.
Diyaliz Hastalığında Hipertansiyon Tedavisi
- Kalsiyum kanal blokerleri
- Diyalize giren hastalarda su fazlalığının ortadan kaldırılması kuru ağırlık dengesi,
- AT-2 enzim inhibitörleri
- Tuz kısıtlaması
- Diüretikler
- Alfa blokerler
- Beta blokerler
Diyaliz hastalığında böbrekten üre ve fosfor potasyum çıkarılamadığı için kan oranları yükselir. Bu nedenle potasyum, fosfor ve protein bakımından zengin besinlerden kaçınılmalıdır.
Süt, peynir, yoğurt, sakatat, et, yumurta sarısı, kuru baklagiller, dondurma, kuruyemiş, kolalı içecekler, balık fosfor ve proteinden zengindir. Muz, kavun, kayısı, incir gibi meyveler, sebzeler potasyum bakımından zengin gıdalardır.
Diyaliz Hastalığı Korunma Yolları:
- Böbrek fonksiyonunu bozabilen ilaç kullanımı
- Böbrek yetmezliği geliştikten sonra enfeksiyonların kontrolü
- Hipertansiyonda kan basıncı kontrolü
- Enfeksiyonlar
- Şeker hastalığında kan şeker düzeyinin kontrolü